Cień to określenie, którego w psychologii używa się do opisu nieświadomej sfery życia psychicznego. Mówi się również o Nieświadomości. W psychologii procesu funkcjonuje pojęcie “procesy wtórne”, co nie jest dokładnie tym samym, ale dosyć blisko pojęć Cienia i Nieświadomości.

Cień nieustannie wpływa na człowieka, gdzieś tam w tle wciąż zaznacza się jego obecność i oddziaływanie. To, czego doświadczamy, co przeżywamy, myślimy, czujemy czy doznajemy, jest w jakiś sposób przeniknięte przez to, czego nie jesteśmy świadomi. Jednak, jak nazwa “Nieświadomość” wskazuje, nie jesteśmy zdolni do postrzegania zachodzących procesów. Muszą one najpierw zostać choć trochę uświadomione, abyśmy mogli się zdać sobie z nich sprawę.

Ze sferą nieświadomą kontaktujemy się w bardziej namacalny sposób w snach, marzeniach, plotkach, chorobach, zjawiskach relacyjnych takich jak projekcje, zaśnienia, przeniesienia i na wiele innych sposobów. Prawdopodobnie ocieramy się o sferę Cienia, kiedy padają zarzuty, a dana osoba w ogóle nie wie o co chodzi, bo w środku czuje, że jest dokładnie odwrotnie. A więc gdy ktoś myśli o sobie, że jest człowiekiem łagodnym i wrażliwym, zaś bliscy od czasu do czasu w żartach, docinkach albo wyrzutach  wsadzają szpilę właśnie na temat jego czy jej agresywności jest możliwe, że aspekt agresji został odcięty od świadomości i żyje obecnie własnym życiem, poza kontrolą danej osoby.

I chyba to, co można najlepszego zrobić w takich wypadkach, to zrobić to, co pojawia się w zarzutach „bardziej”. A więc nie tyle kultywować łagodność, co przez jakiś czas dawać upust agresji, przy jednoczesnym utrzymywaniu świadomości jak to jest, gdy jest się agresywny. Może dziwnie to brzmi, ale wydaje się, że jest to najszybsza droga do uświadomienia sobie pewnych spraw, a co za tym idzie do przywrócenia kontroli, decyzyjności, sprawczości. A, jak pokazuje doświadczenie, to nie różnego rodzaju treści czy aspekty stanowią problem, lecz ich nieświadome wymiary.

Sfera Cienia może mieć wymiar indywidualny jak również ogólny, mówi się wtedy o zbiorowej nieświadomości.