Gdy zbiera się grupa ludzi, może okazać się, że jest między nimi jeszcze ktoś, kogo realnie nie ma, ale jego obecność daje się wyczuć. To tak zwana rola-duch, czyli postawa, którą ludzie z grupy przejawiają, lecz z którą się nie identyfikują. Nauczycielka psychologii zorientowanej na proces, dr Bogna Szymkiewicz opowiadała kiedyś o tym w, mniej więcej, taki sposób: role-duchy pojawiają się w postaci napomknień czy ukrytych znaczeń, wypowiadanych treści albo podejmowanych działań, nie są jednak wyrażane jawnie i wprost. I tak na przykład bywa, że członkowie grupy, którzy się lubią i są zazwyczaj dla siebie mili, zaczynają czuć się krytykowani, choć kompletnie nie widać tego, kto krytykuje.

Rola duch potrafi wywoływać zamieszanie, powodować konflikty i urazy, nawet po zerwanie relacji! Dzieje się tak, ponieważ nie jesteśmy do końca świadomi, tego co się dzieje, a więc również nie możemy wziąć odpowiedzialności za tę jej część, która leży po naszej stronie. W efekcie każdy czuje się dotknięty, nie ma zaś tego, kto to powoduje. 

Jednak rola duch, to nie samo zło, wręcz przeciwnie! Z punktu widzenia psychologii procesu to wartość i potencjał, potrzebujące uwzględnienia. Ukryta, niepokojąca obecność ducha oznacza, że coś jest na rzeczy, że nie pozwalamy sobie na coś ważnego, a więc to coraz bardziej chce się wydarzyć!

Nawiązując do przykładu podanego przez dr Bognę Szymkiewicz – ci mili, sympatyczni i dbający o siebie ludzie, mogą potrzebować stać się trochę bardziej krytyczni w różnych momentach i przestrzeniach życia. Ich zwyczajowa „grzeczna” postawa, jakkolwiek na ogół sprawdzająca się, może w niektórych sytuacjach zwyczajnie nie wystarczać. Bo jeżeli ktoś zachowuje się nieznośnie, to trochę obsztorcowania prawdopodobnie lepiej się sprawdzi, niż grzeczne ustępowanie pola.

Jak widać, rola duch pojawia się nie bez przyczyny, lecz jest jakby „ukrytym wymogiem środowiska”, tworzonym przez zebranych. Praca z tym zjawiskiem polega w dużej mierze na nabyciu świadomości nieuwzględnianej wartości psychicznej, następnie na integracji jej przez grupę i poszczególnych jej członków i członkinie.